Nowy Tomyśl
W Nowym Tomyślu byliśmy już kilkakrotnie i podczas tych kilku wizyt udało nam się zaliczyć wszystkie punkty z wymienionych poniżej tras. Jest to jedno z najmłodszych miast w Wielkopolsce, turystycznie jednak dość ciekawe.
Z myślą o 
turystach jak i mieszkańcach miasta przygotowany został turystyczno-historyczny szlak po Nowym Tomyślu. Biegnie on wzdłuż 29. punktów – miejsc ważnych dla Nowego Tomyśla pod względem historycznym i turystycznym. Trasa zwiedzania obejmuje całe miasto, dlatego też przygotowano dwie wersje szlaku: krótszą koloru niebieskiego oraz dłuższą koloru czerwonego. Wszystkie lokalizacje ujęte w szlaku opatrzone zostały tablicą informacyjną z krótkim opisem obiektu w trzech językach: polskim, angielskim i niemieckim. Tablice posiadają również specjalne kody QR, dzięki którym po zeskanowaniu wyświetlają się na telefonie komórkowym rozszerzone informacje dotyczące danego miejsca.
Poniższy opis stworzony został na podstawie strony internetowej miasta
Punkt 1. Kosz gigant
Kosz gigant jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych współczesnych symboli miasta. Kształtem przypomina łódź z herbu Nowego Tomyśla zaś materiał, z którego został wykonany nawiązuje do tutejszych wielowiekowych tradycji uprawy wikliny i rzemiosła plecionkarskiego.
Pierwszy kosz zbudowano w 2000 roku. Kosz ten był wynikiem wspólnej pracy 50. Plecionkarzy, reprezentujących 15 firm plecionkarsko-wikliniarskich. Prace nad koszem trwały nieprzerwanie przez 55 godzin.
Do budowy rekordowego kosza wykorzystano 8 ton wikliny. Kosz wpisany został ze względu na swą wielkość do Księgi Rekordów Guinnesa.
Z czasem na skutek oddziaływania warunków atmosferycznych wiklina zaczęła ulegać zniszczeniu i koniecznym stało się wybudowanie nowego kosza. Nowy kosz wypleciony został z 12 ton wikliny.
Punkt 2. Dom rodziny Weinert
Obiekt wzniesiony w latach 80. XIX wieku jako prywatna willa i taką funkcję pełniący do roku 1945. Budynek ten, wraz ze znajdującym się naprzeciwko ratusze, stanowi stylistyczną dominantę w architekturze placu. Willa posiada eklektyczną dwukondygnacyjną elewację z klasycyzującymi elementami dekoracyjnymi, tj. obramieniami okien czy gzymsami.
Obecnie znajduje się tu Powiatowa Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna.
Punkt 3. Młyn parowy Maennela
Znajdujący się w podwórzu pl. Niepodległości nie istniejący już młyn został zbudowany na przełomie lat 1848/1849. Stanowił on na owe czasy symbol nowoczesności i rozwoju rzemiosła młynarskiego, był bowiem jednym z pierwszych parowych młynów w Wielkopolsce.
Wybudowany został na miejscu istniejącego tu wcześniej wiatraka kozłowego, tzw. „koźlaka”. Budowniczym i pierwszym właścicielem młyna był Aleksander Maennel.
Młyn działał sprawnie do lat 40. XX wieku. Po II wojnie św. jego znaczenie zmalało. Z czasem popadł w ruinę. W latach 90. XX wieku budynek został rozebrany.
Punkt 4. Ratusz
Zlokalizowany w centralnej części pl. Niepodległości ratusz jest trzecim z kolei budynkiem magistratu, który wzniesiono w tym miejscu. Pierwszy powstał około 1806 roku. Usytuowano go w pobliżu szlaku komunikacyjnego łączącego współczesne ulice Mickiewicza i Zbąszyńską. Drugi ratusz zbudowano w roku 1865. Obecny ratusz powstał w 1879 roku. Była to wówczas siedziba władz miejskich, sądu powiatowego oraz aresztu. Nowotomyski ratusz to dwukondygnacyjny, eklektyczny gmach z elementami klasycystycznymi. Budynek ma centralnie ustawione wejście ozdobione bogatym, klasycznym portalem, wspartym na dwóch kolumnach. Nad łukiem wejściowym umieszczony został herb miasta na kartuszu z obramieniem z chorągwi i militariów, z podaną datą 1879. Kartusz podtrzymywany jest przez dwie postacie kobiece w antycznych strojach, które trzymają symbole władzy i prawa – miecz i wagę. W fasadzie budynku znajduje się wmurowana tablica upamiętniająca ofiary więzione w tym miejscu w czasie okupacji hitlerowskiej.
Punkt 5. Dom Carla Goldmana
Z tą XIX. Wieczną willą związany był Carl Gustav Goldman. Ten zasłużony mieszkaniec Nowego Tomyśla był właścicielem odziedziczonej po ojcu firmy spedycyjno-transportowej. Z zamiłowania historyk i lokalny badacz. W zachowanej do dzisiaj architekturze budynku zwraca uwagę symetryczna i eklektyczna elewacja z klasycyzującą dekoracją, a także detale lukarn zakończonych blaszanymi szpicami.
Punkt 6. Najstarszy dom
Jest to jedyny zachowany przykład budynku mieszkalnego, charakterystycznego dla dawnej zabudowy Nowego Tomyśla. Posiada on cechy właściwe dla tego typu domostwa, tj. przewieszoną nad wejściem lukarnę frontową umieszczoną w osi budynku, a także drzwi wejściowe osadzone w płytkiej sieni pogrążonej. Szacuje się, że ten dom powstał wkrótce po powstaniu miasta w XVIII wieku i wytyczeniu Nowego Rynku (obecnie pl. Niepodległości).
Punkt 7. Wieża ciśnień
Kompleks nowotomyskiej sieci wodociągowej stanowiły początkowo dwa zbiorniki na gaz powstałe w latach 1905 – 1910 oraz budynek administracyjny. Wieża ciśnień o wysokości 30,90 m ze zbiornikiem o pojemności 100 m3 , została zbudowana w latach 1913 – 1914. Stanowiła część wodociągów miejskich, pełniąc rolę hydrostatu, w którym odbywał się proces technologiczny polegający na uzdatnianiu, magazynowaniu i chlorowaniu wody. Pierotnie dach wieży pokryty był łupkiem, który na początku lat 60. XX wieku wymieniono na blachę. W dobudówce wieży znajdowała się stacja pomp napędzana gazem miejskim. Budynek eksploatowany był do 1993 roku. Obecnie w wieży znajdują się pomieszczenia techniczne, a na piętrze salka obrad. 1994 roku uruchomiono nowy zbiornik mogący pomieścić 1500 m3 wody. Nowa wieża ciśnień, mająca 42 metry wysokości, znajduje się w pobliżu swojej poprzedniczki.
Punkt 8. Kościół staro luterański
W 1835 roku w Nowym Tomyślu powstała gmina staro luterańska, będąca odłamem ówczesnego kościoła ewangelickiego. Nabożeństwa odbywały się początkowo w domu królewskiego chirurga Carla Heinricha Stellmachera. W 1858 roku dom ten spłonął i podjęto działania na rzecz wybudowania świątyni. Nowy kościół konsekrowano w 15 listopada tegoż roku. W 1871 roku wspólnota zakupiła dom z ogrodem, znajdujący się naprzeciw kościoła, przeznaczając go na pastorówkę. Po 1945 roku w budynku kościoła mieścił się skład mebli, który spłonął w połowie lat 70. XX wieku. Po pożarze dawna świątynia została rozebrana.
Punkt 9. Synagoga
Nowotomyska synagoga zbudowana została w roku 1861. Służyła jako miejsce modlitwy do wybuchu II wojny światowej. Po zakończeniu wojny budynek początkowo należał do Spółdzielni Rolnik, następnie, do lat 90. XX wieku do Powiatowego Zrzeszenia Gminnych Spółdzielni. Obecnie budynek jest dzierżawiony przez osobę prywatną.
Punkt 10. Hotel „Pod Złotym Orłem”
Ta okazała kamienica narożna powstała w 2. Połowie XIX wieku. Budynek posiada dwie kondygnacje użytkowe. W architekturze kamienicy wyróżnia się elewacja o eklektycznej i klasycyzującej formie, z elementami neorenesansowymi. Na uwagę zasługują dwie figury muz (zbliżone do naturalnych rozmiarów człowieka) w antycznych strojach, które umieszczone są we wnękach elewacji. Obecnie w budynku znajduje się restauracja, a tradycje hotelarsko-gastronomiczne związane z tą lokalizacją sięgają kilku wieków wcześniej. Jeszcze przed powstaniem miasta znajdowała się w tym miejscu oberża. Od tego czasu aż po dzień dzisiejszy mieściły się tutaj różne lokale gastronomiczne. Przed I wojną światową znajdował się tu Hotel „Pod Czarnym Orłem”, a w okresie międzywojennym Hotel „Pod Złotym Orłem”.
Punkt 11. Budynek Dawnego Starostwa
Obiekt zbudowany został w 1900 roku. Jest to udany przykład XIX. Wiecznego budynku pełniącego funkcję publiczną.
Pierwotnie gmach posiadał dwa dominanty: frontowy wykusz z głównym wejściem oraz płytki wykusz zakończony szczytem ze spływami w elewacji zachodniej. Ten ostatni nie zachował się do dzisiaj, w jego miejscu dobudowany został późniejszy budynek.
Gmach udekorowany jest zdobniczymi elementami nawiązującymi do form neorenesansowych. Dawniej obiekt otoczony był kutym, stalowym płotem.
Punkt 12. Szpital
Szpital w Nowym Tomyślu zbudowany został w latach 1912-1913. W 1962 roku powstał nowy pawilon, a w 1984-1985 zbudowany został łącznik pomiędzy starą i nową częścią szpitala. W latach 2000 szpital został rozbudowany.
Punkt 13. Strzelnica
Z budynkiem tym nierozerwalnie związana jest historia nowotomyskiego Bractwa Kurkowego, powstałego w 1789 roku. Budowa strzelnicy rozpoczęła się w 1861 roku.
Punkt 14/18. Park Kultury i Wypoczynku
W roku 1971 powołany został Społeczny Komitet Budowy parku Kultury i Wypoczynku, którego zadaniem było przygotowanie terenu rekreacyjnego na obrzeżach południowo-wschodniej części miasta. Budowę parku zakończono w 1980 roku. Do tego okresu wytyczono drogi, place i ścieżki spacerowe, wykonano stawy, miniaturkę wiatraka, a także niestety już nieistniejące: estradę koncertową, miniaturkę Zamku Chojnik z piaskowca, baśni ogród i dworek myśliwski, który spłonął w 2008 roku.
W 1974 roku na terenie Parku Kultury i Wypoczynku powstał ogród zoologiczny, a w 1985 roku Muzeum Wikliniarstwa i Chmielarstwa.
Współczesny Park zajmuje obszar 34 ha. W ciągu ostatnich lat wzbogacił się o nowe elementy: wiklinowe igloo, czyli Wigloo oraz wiklinową altanę.
Punkt 15. Ogród zoologiczny
Nowotomyski ogród zoologiczny został otwarty w 1974 roku. ZOO powstało w czynie społecznym dzięki pracy i zaangażowaniu wielu mieszkańców miasta. Ogród zajmował wówczas 3,4 ha. Pierwszymi mieszkańcami zostały dwa niedźwiedzie brunatne. Następnie pojawiły się kolejne zwierzęta z likwidowanych właśnie ogrodów w Zielonej Górze, Śremie i Wrześni.
Obecnie w ZOO nie ma dużych gatunków drapieżników, znajdują się tu głównie zwierzęta, którym łatwo zapewnić odpowiednie warunki bytowe i żywieniowe.
Punkt 16. Muzeum Wikliniarstwa i Chmielarstwa
Muzeum Wikliniarstwa i Chmielarstwa jest jedyną tego typu placówką w Polsce. Stanowi Oddział Muzeum Narodowego Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Śremie. Muzeum zostało otwarte w maju 1985 roku.
Główną siedzibą placówki jest zrekonstruowany budynek mieszkalny osadnika olęderskiego. Prezentowane są tu trzy stałe ekspozycje: Historia wikliniarstwa i plecionkarstwa w Polsce, Odmiany wikliny oraz innych surowców i materiałów plecionkarskich oraz Historia Chmielarstwa w Polsce.
Drugim budynkiem jest stodoła olęderska zbudowana stosunkowo niedawno, bo w 2006 roku. Znajdują się tu wystawy stałe: Kosze dawniej i dziś – 100 lat polskiego wzornictwa plecionkarskiego oraz Artystyczne i użytkowe formy wiklinowe.
Na terenie otaczającym muzeum można zobaczyć ekspozycje botaniczne z odmianami wierzby oraz chmielu, stanowiska prezentujące zastosowanie wierzby w innych dziedzinach życia oraz maszyny i narzędzia stosowane w uprawie i przetwórstwie wikliny.
Punkt 17. Wigloo
Wigloo to wykonany z wikliny dekoracyjny pawilon ogrodowy, który kształtem przypomina igloo. Nazwa nawiązuje do materiału, z którego obiekt jest wykonany. Ta unikatowa forma przestrzenna powstała z inicjatywy Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Plecionkarzy i Wikliniarzy w 1008 roku.
Punkt 19. Kościół pw. Najświętszej Maryi Panny Nieustającej Pomocy
Neoromański kościół powstał w latach 1894 – 1895. Wcześniej miejscowi katolicy uczęszczali do odległego o 9 km kościoła w Wytomyślu.
Wewnątrz, w ołtarzu głównym, oprócz wizerunki patronki kościoła zobaczyć można metaloplastykę przedstawiającą sceny z życia Matki Bożej oraz rzeźbę z drzewa lipowego przedstawiającą krzew winny.
W otoczeniu kościoła znajduje się plebania z 1914 roku, pomnik Ojca Św. Jana Pawła II, pomnik ku czci ofiar zbrodni katyńskiej oraz drewniana figura św. Józefa.
Punkt 20. Willa Hasenfeldera
Eklektyczna willa została wzniesiona ok. 1880 roku. Jest to budynek dwukondygnacyjny, symetryczny, posiadający zwartą i regularną bryłę o dobrych proporcjach. Poszczególne kondygnacje rozdziela ozdobny gzyms z fryzem złożonym ze sztukaterii. Okna mają bogate obramienia, a narożniki budynku zostały wykończone zróżnicowanym na kondygnacjach boniowaniem. Na uwagę zasługuje ozdobna elewacja, na której jasne dekoracje koloru piaskowego zestawione zostały z kolorem cegły, z której wykonano płaszczyzny wypełnień. Całość wieńczy pokaźny i ozdobny gzyms, a nad nim znajduje się attyka z tralkami.
Punkt 21. Dom Wojciecha Barteckiego
Z tym domem związana jest osoba wybitnego mieszkańca Nowego Tomyśla Wojciecha Barteckiego, sędziego, notariusza i adwokata wyróżniającego się wyjątkowym patriotyzmem i prospołeczną działalnością. Jego największym osiągnięciem dla Nowego Tomyśla było doprowadzenie do budowy kościoła katolickiego – obecnie jest to kościół pw. Najświętszej Maryi Panny Nieustającej Pomocy. Do końca swojego życia zabiegał, aby przy każdej zmianie księdza w tej parafii jego następcą był Polak. Zmarł w 1919 roku.
Punkt 22. Nowotomyska poczta
Pierwszy urząd pocztowy w Nowym Tomyślu uruchomiony został w 1840 roku. Do 1884 roku placówka pocztowa znajdowała się na dzisiejszej ul. Poznańskiej pod numerem 15-17, w pomieszczeniach udostępnionych przez właściciela browaru Hermana Pflauma. Następnie urząd przeniesiono na ul. Piłsudskiego (dawna ul. Dworcowa) do budynku kupca Nathanaela Maennela, który specjalnie przeznaczono do celów pocztowych.
Punkt 23. Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa
Znajdujący się pośrodku placu Chopina kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa jest miejscem, od którego rozpoczęła się historia Nowego Tomyśla. W latach 1779 – 1780 zbudowano tutaj kościół ewangelicki. Kościół jest orientowany, zbudowany z cegły i kamienia polnego na rzucie krzyża greckiego. Wewnątrz typowe dla kościołów protestanckich balkony, ozdobione motywami rokokowymi oraz ambona pochodząca z ok. 1780 roku z ornamentem rokokowym i rzeźbą na baldachimie i herbem Łodzia należącym do rodziny Szołdrskich.
Punkt 24. Hotel „Pod wieńcem chmielowym”
Przed wybuchem I wojny światowej w tym budynku znajdował się Hotel zum Hopfenkranz (Hotel „Pod Wieńcem Chmielowym). Jego nazwa odnosiła się do bogatych, przedwojennych tradycji chmielarskich Nowego Tomyśla.
Punkt 25. Wiklinowy deptak
Ulica Mickiewicza łączy ze sobą dwa nowotomyskie place, pl. Niepodległości z pl. Chopina. Jest to jedna z najstarszych części miasta, która nazywana była dawniej ulicą Złotą. Nazwa miała wskazywać na „złote interesy”, jakie robili mieszkający tutaj kupcy.
Od kilku lat miejsce to jest powszechnie nazywane „wiklinowym deptakiem”. W 2005 roku Wielkopolska Organizacja Turystyczna przyznała wiklinowemu deptakowi 1 miejsce w kategorii: turystyka piesza w konkursie na Najlepszy obiekt turystyki aktywnej w Wielkopolsce.
Punkt 26. Wiklinowa Muszla koncertowa
Wiklinowa muszla koncertowa powstała z inicjatywy nowotomyskich plecionkarzy w 2002 roku. W 2003 roku wyplecione zostało wnętrze muszli, a w roku 2007 obiekt został poddany pracom konserwacyjnym. Muszla jest miejscem organizacji wielu ciekawych imprez kulturalnych i rozrywkowych.
Punkt 27, Dawny szpital i więzienie
Budynek powstał w 1883 roku jako więzienie i miejski szpital. Nowo powstały budynek posiadał dwie cele więzienne i pokoje dla chorych. Areszt został przeniesiony do nowego ratusza wybudowanego w 1879 roku. Budynek pełnił swoją rolę do 1913 roku, do czasu otwarcia nowego szpitala powiatowego.
Punkt 28. Młyn parowy Schmidta
Zachowany do dzisiaj okazały, ceglany budynek młyna jest przykładem zabytkowego budownictwa przemysłowego. Architektonicznie nawiązuje do stylu neogotyckiego, co podkreśla układ budowy z nieotynkowanej cegły, a także strzeliste wieżyczki wieńczące szczyty fasady. Obiekt posiada trzy kondygnacje i jest częściowo podpiwniczony. Z powodu narastającego zapotrzebowania na usługi młynarskie koniecznością stało się posiadanie nowego młyna.
Budynek powstał w 1885 roku, jako drugi po młynie parowym Maennela. Zastosowany został napęd parowy, który zwiększył wydajność pracy. Na początku XX wieku zwiększono kubaturę budynku, zamurowano jedną bramę i urządzono piwnicę transmisyjną. W roku 1962 zmieniono napęd urządzeń z parowego na elektryczny. Do dnia dzisiejszego budynek pełni rolę młyna.
Punkt 29. Dawny reprezentatywny zespół willowy
Znajdujący się przy dawnej ulicy Lwóweckiej (obecnie ul. 3 Stycznia) kompleks reprezentacyjnych willi powstał w latach 1904 – 1912. Są to budynki eklektyczne o zróżnicowanej architekturze. W okresie poprzedzającym II wojnę światową mieszkało tu wielu wybitnych przedstawicieli miasta.
Zdjęcia w Galerii: M0001 Nowy Tomyśl